Vlaggen ontwerpen, hoe doe je dat goed?
Vlaggen ontwerpen, hoe doe je dat goed?
Vlaggen ontwerpen, hoe doe je dat goed? De vlag van Nederland zit vast in je hoofd. Rood-wit-blauw. Drie horizontale banen, soms met een oranje wimpel. Er zijn duidelijke regels over het hoe en wanneer van de Nederlandse vlag.
Maar die vlag zie je in Nederland overal. Hoe zit het met al die andere vlaggen? De vlag van de provincie Flevoland? Of die van de gemeente Rotterdam? Of de vlag van de gemeente Midden-Groningen…?
Flevoland, Rotterdam, Westerkwartier.
Eén van deze vlaggen doet iets heel erg fout. Hoe makkelijk is vlaggen ontwerpen? Voordat we allerlei vlaggen bij nalopen, eerst eens de vuistregels van goed vlagontwerp op rij zetten:
1. Hou het simpel
Een vlag moet simpel zijn. Eenvoudig. Zo eenvoudig dat een kind kan natekenen vanuit het geheugen. Eigenlijk geldt hetzelfde voor logo’s.
Ze hangen. Bungelen. Ze wapperen in de wind. Bedenk ook dat je een vlag van een grote afstand moet kunnen zien – en toch moeten ze onderscheidend blijven.
Dat doe je niet met kleine, gedetailleerde frutsels op het doek. Ook zijn complexe vlaggen duurder om te maken, trouwens. Idealiter is het ontwerp om te draaien (dus geen ander ontwerp op de achterkant!)
2. Gebruik betekenisvolle symboliek
Wees spaarzaam met symbolen op vlaggen (zie regels 1 en 4). Gebruik echter de vlag zelf ook als symbooldrager; niet alleen als een oppervlak voor andere symbolen (ieuw!). Kleur, herhaling, vlakken, strepen.
Kleuren hebben betekenis of kunnen deze hebben in de context van de entiteit waar je de vlag voor ontwerp. Maak daar gebruik van. Denk aan emotie, geschiedenis, culturele erfenis, gebruik en hoe het zich verhoud met de mensen of instituten die het representeerd.
Werk met silhouetten of sterk gestileerde vormen, die werken vaak veel beter.
3. Gebruik 2 of 3 basiskleuren
Limiteer je in het aantal kleuren. Opnieuw: Zie regel 1. Verreweg de meeste (nationale) vlaggen houden zich aan deze regel, denk maar aan vrijwel alle Europese vlaggen. Nederland, het VK, Duitsland, Italië…
Hou rekening met contrast. Drie tinten blauw zijn waarschijnlijk niet de beste keus, bijvoorbeeld. Plaats lichte kleuren tussen donkere, breng contrast aan. Dit kun je ook gebruik als betekenis.
4. Geen tekst, wapens of zegels
Voorkom tekst. Absoluut. Geen. Tekst. Ik kan het niet goed genoeg benadrukken. Anders schrijf je toch gewoon de naam op de vlag!?
Echt, hou op met me. Niet onderscheidend, veel te veel detail en tekst. En zo zijn er nog veel meer Amerikaanse staten met blauwe zegels!
Een vlag wappert in de wind en is soms van de andere kant te zien waardoor de tekst in spiegelbeeld hangt. Ook zie je een tekst vaak van veraf, wat de tekst onleesbaar maakt. Of een vage vlek geeft.
Daarnaast moet tekst geborduurd worden als je een goede vlag laat maken (lastig, duur). Een vlag is geen banner, het is geen uithangbord of papier.
Zegels en wapens hebben ook niet of nauwelijks plek op een vlag. Ze zijn vaak te complex om goed te werken (opnieuw: Regel 1). Zegels horen op papier en wapens aan de muur.
Kun jij de zegel die op de vlag van Brazilië of Portugal perfect natekenen? I think not.
5. Wees onderscheidend en/of gerelateerd
Je wilt (net als met een logo) voorkomen dat je een andere vlag dupliceert. Je wilt een uniek ding maken, een symbool. Vlaggen zijn rally points. Mettertijd worden vlaggen “van” de inwoners, je wilt dat een vlag dan ook een verhouding heeft met het gebied.
Laat je inspireren door het gebied, de geschiedenis. Ja, je kan ook het wapen of een zegel gebruiken ter inspiratie (maar plaats die dus niet doodleuk óp de vlag!).
Geheime regel 6: Er zijn uitzonderingen op elke regel
Als je weet wat je doet kun je fan-tas-tische vlaggen ontwerpen die enorm onderscheidend zijn, terwijl je toch 1 of 2 regels hierboven breekt. Als je weet wat je doet.
Maryland, complex maar toch onderscheidend. Zuid-Afrika, meer dan 3 kleuren.
De vlag van Maryland is een voorbeeld van het breken van regel 1. Maar wel op zo’n manier dat je een enorm duidelijke vlag krijgt – mensen hebben wel vaak een haat-liefdeverhouding met deze vlag. Echter; iedereen weet van welke Amerikaanse staat deze vlag is!
Ook moet ik de vlag van Zuid-Afrika noemen: Wat een fantastisch staaltje ontwerpwerk. Meer dan 3 betekenisvolle kleuren maar op zo’n manier geordend dat het niet overweldigend wordt.
En die ene vlag dan?
Veel te vaak, wanneer een gemeente een nieuwe huisstijl krijgt (bijvoorbeeld wanneer ze is samengegaan met andere gemeenten), wordt er een vlag gemaakt met het logo erop. Klaar.
De gemeenten Westerkwartier, Eemsdelta, Midden-Groningen, Hogeland, Sudwest-Fryslan en Gulpen-Wittem hebben vreselijke vlaggen. Het zijn gewoon logo’s.
Nee. Fout.
Zoals ik hierboven heb uitgelegd is een vlag géén uithangbord voor een logo: Het is geen statisch ding wat je van maar één kant ziet. Logo’s bevatten vaak tekst (wel in de slechtste voorbeelden in elk geval!).
Met name reclamebureau’s en ontwerpers doen er goed om aan zich te realiseren dat een vlag niet domweg een drager is voor een logo. Knippen, plakken, klaar is Kees. Een klant heeft mijns inziens recht op een vergoeding wanneer je dit doet.
Wat maakt een goede gemeentevlag
Vooral in de provincie Groningen is het kommer en kwel qua waardeloze vlaggen: Simpelweg een logo gedumpt op een doek. Soms wel met een kek kleurtje, maar het is géén goede vlag.
Een tijdje geleden heb ik eens een kleine poging ondernomen om voor de gemeente Westerkwartier (en de andere Groningse gemeenten) een betere vlag te ontwerpen.
Vlaggen moeten onafhankelijk zijn van een huisstijl. Huisstijlen veranderen nog wel eens, een gebied niet zo vaak. Sowieso bevat een gebied enorm veel historie.
Wapen en vlag van Amsterdam vormen een echtpaar, los van de huisstijl – die kan veranderen en met zijn tijd meegaan.
Gemeentewapens en vlaggen horen een echtpaar te zijn die zo tijdloos mogelijk gemaakt zijn.
De huidige vlag van de gemeente. Een huisstijl op een vlag. Dat is het. Niets meer, niets minder. Ook zonder tekst: Niet doen.
Voor de Gemeente Westerkwartier heb ik eerst gekeken naar de huidige vlag; maar het gevaar in het aanpassen van deze vlag is het veranderen van de huisstijl. Zodra andere huisstijlkleuren worden gebruikt is deze vlag waardeloos.
Het heeft geen enkele relatie met de rijke geschiedenis van het gebied. De vlag hier boven is hoe-dan-ook not done.
Nieuw vlag voor gemeente Westerkwartier
Voorstellen voor een nieuwe vlag voor de gemeente Westerkwartier.
Dus ben ik verder gaan zoeken. Eerst naar het landschap: In het noorden heb je de kwelders en de wierden bij het Lauwersmeer. In het zuiden is een coulissenlandschap. Hagen, heggen, sloten.
De linkervlag heeft 4 banen en maximaal 3 kleuren. De bovenste baan is het blauw voor het Lauwersmeer, de lucht, de wierden en de kwelders. Het wit is voor de dijk en de dauw wat ’s ochtends hangt boven de velden. Het groen is alle groen: Het landschap, de weiden, heggen en bossen. En de onderste blauwe baan is voor de kanalen, de sloten, plassen en vaarten.
De rechtervlag is onderscheidender: Een unieke vlag met haar blokjes boven en onder. De witte blokjes bovenaan zijn de wolken die voorbijdrijven in de lucht: Het blauw. Het weidse uitzicht. Het groen is voor het landschap met de dijk die haals op de sloten staat (de blokjes onder). Deze vlag heeft wel mijn voorkeur.
Wapen en mogelijke vlag voor de gemeente Westerkwartier.
Ook wilde ik eens kijken naar de geschiedenis en een ander voorstel maken: Dus een wapen-vlag-paar. Hierop kwam ik op deze nogal complexe vlag.
Vier symbolen is wat veel, al zijn ze enorm vereenvoudigd. Een nóg simpeler vorm van de vlag zou mijn voorkeur hebben.
Vlaggen ontwerpen is een specialisme
Al met al; genoeg te kiezen. Het lijkt me fantastisch als gemeenten met zulke tergende vlaggen erkennen dat voor de geschiedschrijving hun huidige vlaggen gewoon niet werken.
Het zijn extensies van de grafische huisstijl, van het briefpapier en de bestickering op de auto’s. Maar gemeentes moeten vlaggen hebben waar de bevolking trots op kan zijn. Een vlag wat een kind graag natekent. Iets wat je aan de muur wilt hebben en ziet wapperen in de wind.
Een goede vlag ontwerpen vergt terughoudendheid, maar ook kennis: Inzicht in de geschiedenis van een gebied of organisatie. Culturele waarden, normen, gebruiken. Het landschap, gebiedskenmerken of symbolen (zoals wapens) die ook inspiratie bieden.
Daarnaast moet de ontwerper weten hoe je met kleur, contrast, vorm, symbolen en het medium (vlaggen) om moet gaan. Combineer dat allemaal, doe er een vleugje presentatie-skills bij, en je hebt een vlagontwerper (zoals ik).
Dus, gemeente Westerkwartier, laat eens wat van je horen. Ik help je graag met het proces. Want jullie inwoners zullen ongetwijfeld ook een mening hebben!
